Het IIRE heeft een eerste deel van de Selected Writings van Ernest Mandel (1923-1995) laten verschijnen. En er zitten gelukkig meer delen in de pijplijn. Aangekondigd zijn al de delen ‘Marxists Against Stalinism. A debate with Chris Harman’ en een deel ‘Historical & Theoretical Essays’. Het is te hopen dat er meer delen zullen volgen binnen afzienbare termijn.
Het verschijnen van deze serie is verheugend nieuws en het werd de hoogste tijd dat een deel van de zeer vele geschriften van Mandel, boeken, artikelen, lezingen, scholingen, e.d., opnieuw in druk verschijnen. Niet alleen uit eerbetoon voor zijn bijdragen aan het marxisme, maar vooral ook omdat er – in een kritische lezing - nog veel van te leren valt.
De bescheiden titel van het eerste deel van de Selected Writings is ‘Introduction to Marxist Theory’. Maar het gaat wel om een zeer stevige inleiding over een breed scala van onderwerpen. Het boek begint met een stuk over de marxistische theorie van de staat. Dan volgen er stukken over het imperialisme en verschillende imperialisme-theorieën, over de marxistische economie, over het karakter van het sociaaldemocratische reformisme, over de bureaucratie en over de leninistische organisatietheorie. Alles bij mekaar een flinke kluif voor een beginnende socialist, die meer wil weten over het denken van Marx en Lenin en over de geschiedenis van de arbeidersbeweging. Maar ja, het marxisme is er voor mensen die zelf kritisch willen nadenken en blijven nadenken om zo effectief mogelijk in actie te komen voor een socialistische wereld.
Mandel is niet alleen als marxistisch econoom en als revolutionaire militant en theoreticus bekend geworden door zijn boeken en artikelen, maar ook door zijn optredens, colleges, lezingen, debatten.
In Nederland werd hij bekend door zijn debat met Joop den Uyl, die later minister-president zou worden.
Ik ontmoette Mandel voor de eerste keer in Utrecht in 1969 of 1970, toen hij een lezing of college over het marxisme gaf voor een propvolle grote zaal met studenten van nota bene de faculteit scheikunde. In die zaal op de universiteit werd waarschijnlijk voor de eerste keer het opheffen van het privébezit van de productiemiddelen bepleit, tot enthousiasme van de aanwezige studenten.
Een van de volgende keren dat ik Mandel hoorde spreken, was bij het VESVU-congres in mei 1973. Dat was een congres op de Vrije Universiteit in Amsterdam. De teksten van de inleidingen en discussies zijn door de SUN uitgegeven onder de titel ‘Krisis in de ekonomiese theorie’. Een van de aanwezige sprekers op dit congres was de beroemde keynesiaanse econome Joan Robinson. Mandel hield er een inleiding over ‘dialektiek van de groei’. En hij ging onder de titel ‘de heersende ekonomiese theorie: wetenschap of ideologie?’ in debat met de burgerlijke econoom professor Schouten. Mandel won dat debat glansrijk, tot grote hilariteit van de toehoorders in de zaal.
Wie meer wil weten over het leven en werk van Ernest Mandel, zij absoluut ook verwezen naar de biografie die Jan Willem Stutje enkele jaren geleden over hem heeft geschreven.
Ernest Mandel, Introduction to Marxist Theory, €18.00.